Zo voorkom je een burn-out

Ook ondernemers krijgen een burn-out

Onlangs werd ik door een netwerkclub van ondernemers ingehuurd om iets te komen vertellen over de balans werk-privé. Tijdens de intake werd mij verteld dat best veel ondernemers bang zijn voor een burn-out. Het verzoek was om ook op dat thema in te gaan. Tijdens die avond heb ik heel wat bedenkelijke gezichten gezien, waaruit bleek dat ze werk te doen hadden.

De angst is voor een burn-out is terecht, want het komt inderdaad regelmatig voor, ook bij ondernemers. Mensen met een burn-out zitten maanden, soms jaren thuis, daar zit je als ondernemer bepaald niet op te wachten. Tegelijkertijd is het ook goed om te weten dat het bij ondernemers minder vaak voorkomt, dan bij mensen die in loondienst*. Het is meerdere malen aangetoond dat ondernemers zich minder vaak ziek melden.

Maar wat kun je nou doen om een burn-out te voorkomen? Daar ga ik hieronder antwoord op geven.

Dit artikel is uiteraard ook interessant voor ondernemers die mensen in dienst hebben, waarvan zij vermoeden dat ze overbelast zijn. Na het lezen herken je sneller of je als werkgever moet ingrijpen.

* In 2017 zei 16% van de werknemers burn-outklachten te ervaren en inmiddels erkent de WHO het als een ziekte.

Ervaringsdeskundig

Wie ben ik om antwoord te geven op deze vraag? Allereerst ben ik ondernemerscoach en begeleid ik regelmatig mensen vanuit een burn-out-situatie naar ondernemerschap. Daarnaast ben ik zelf ervaringsdeskundige, in 2002 heb ik een burn-out gehad en weet dus als geen ander wat het inhoudt. Ik was er heel slecht aan toe, het UWV wilde me zelfs (gedeeltelijk) afkeuren. Tot hun grote verbazing ging ik na een jaar weer aan het werk.

John de Mol is een bekende ondernemer met lange werkdagen. Hij heeft ooit gezegd dat hij nooit een burn-out zal krijgen omdat hij alles wat hij doet leuk vindt. Ik geloof dat hier een kern van waarheid in zit. Toen ik 2002 de burn-out kreeg, zat ik al een tijd in een veel te zware functie, die ik in de basis niet leuk vond. Geld en status hield me gaande, maar uiteindelijk stortte het kaartenhuis toch in elkaar en kwam ik thuis te zitten.

Wat is een burn-out?

Een burn-out is eigenlijk een chronische mentale overbelasting die uiteindelijk resulteert in een soort mentale kortsluiting. Op een gegeven moment kun je niet meer. Een van mijn klanten zei ooit: “op een gegeven moment moest ik de auto aan de kant zetten, want ik was volledig de kluts kwijt, thuis ging ik in bed liggen en sliep bijna een hele dag achter elkaar”.

De chronische overbelasting is niet meer ongedaan te maken met een paar nachten goed slapen. Het is echt structureel mis. De meeste mensen met een burn out zijn langdurig moe, futloos, vaak ziek, hebben geen overzicht meer, zijn vergeetachtig en hebben regelmatige fysieke blessures. Kortom eigenlijk geeft het lichaam het langzaam op, totdat je niet gewoonweg niet meer kunt.

Zoals je fysiek overtraind kunnen raken, zo is dat mentaal ook. Het overkomt alle lagen van de bevolking. Van sporters tot bestuurders en van accountants tot vrachtwagenchauffeurs. Vaak zijn er meerdere factoren in het spel. Veel werken of sporten kun je heel lang volhouden, zolang het maar leuk is, zingeving geeft en/of voor een bepaald doel is. Het gaat mis als het vele werken geen energie meer geeft, maar juist energie kost. Je loopt energetisch langzaam leeg totdat je niet meer herstelt en zo chronisch overbelast raakt. Wat ook kan, is dat de privé situatie roet in het eten gooit. Een ziek kind, scheiding of eenzaamheid kan op den duur zo bijdragen aan een burn-out.

Een burn-out kan omslaan in een depressie. Zeker de mensen die een burn out ervaren als een persoonlijk falen, lopen risico om een depressie te krijgen. Ze schamen zich zo erg dat ze zich permanent terugtrekken en inactief worden. Deze depressie verlengt de periode van thuis zitten en vertraagt het proces van re-integratie. Hoe je die depressie kunt voorkomen, lees je verder op.

Signalen burn-out

Een burn-out krijg je niet van de een op de andere dag. Eigenlijk is het een sluipmoordenaar die al een tijd op de loer ligt en dan (ogenschijnlijk) ineens genadeloos toeslaat.

Het is belangrijk om te weten dat belastbaarheid voor iedereen anders werkt. Sommige mensen hebben genoeg aan 5 uur slapen, terwijl anderen 9 uur nodig hebben. Andere mensen kunnen 8 uur aan stuk door werken, terwijl anderen regelmatig pauzes nodig hebben. Sommige mensen kunnen een hele dag door zonder eten, terwijl anderen na 2 uur al beginnen te trillen. En zo zijn er nog veel meer verschillen te noemen waaruit blijkt dat het voor iedereen weer anders werkt en dat niet iedereen dezelfde belastbaarheid heeft.

Gelukkig kun je het wel aan zien komen. Want het lichaam geeft voldoende signalen af dat het niet goed gaat. De belangrijkste signalen zijn:

• Je herstelt niet meer van slapen, je wordt moe wakker*.
• Je valt of veel af of je wordt juist langzaam dikker in het buikgebied.
• Je hebt voortdurend een gejaagd gevoel. Je moet iets doen.*
• Je kunt niet meer genieten van dingen waar je eerder wel van genoot.
• Je bent kortademig, bijvoorbeeld bij trap lopen.
• Je hebt een kort lontje, vooral thuis, richting partner en kinderen.*
• Je bent vergeetachtig.
• Je verzuurt snel tijdens het sporten.
• Je hebt regelmatig blessures.
• Je wordt regelmatig midden in de nacht moe wakker en kan dan niet meer slapen omdat je hersens meteen ‘aan’ staan.*
• Je hebt alcohol nodig om in slaap te komen.
• Je hebt koffie nodig om de hele dag scherp te blijven.
• Je piekert veel of maakt je snel zorgen om kleine dingen.
• Je kijkt uit naar de vakantie want dan kun je ontspannen.*
• Tijdens de vakantie kun je vervolgens niet ontspannen.*
• Je hebt geen zin meer om met je partner te vrijen.
• Je maakt mail of post niet meer open.
• Je krijgt stress als de telefoon gaat.
• Je stelt zaken steeds meer uit.
• Je kunt je niet meer focussen omdat je gedachten alle kanten uit schieten.

Er is genoeg te lezen op internet of in boeken. Kijk bijvoorbeeld eens hier.

Wat je moet doen

Herken je een aantal van bovenstaande zaken, dan wordt het tijd om achter je oren te krabben en in actie te komen, voordat het te laat is. Vooral de punten waar een sterretje achter staat, zijn belangrijke indicatoren. Wanneer je jezelf daarin herkent, zit je dicht bij een burn-out. In dat geval raad ik aan om aandacht te hebben voor een aantal factoren:

1. Deel met je omgeving dat je overbelast bent, dat je hulp en begrip nodig hebt. Om hulp vragen, is heel belangrijk en lucht altijd op.
2. Stel jezelf de vraag of het tijd wordt om hulp in te schakelen. Een coach of psycholoog kan je helpen met het doorbreken van patronen. Steeds meer mensen zien in dat hulp inschakelen juist heel slim is en helemaal geen teken van zwakte. Veel mensen belanden uiteindelijk in een burn-out omdat ze geen hulp inschakelen.
3. Rust, Reinheid en Regelmaat gaan je helpen. Eet op vaste tijden. Ga op vaste tijden naar bed en sta op vaste tijden op. Dit klinkt kinderachtig, maar is echt essentieel.
4. Als het kan, zorg dan dat je het aantal energieslurpers naar beneden brengt. Maak een overzicht van de energieslurpers, geef ze een waardering van 1 tot 10 en bepaal welke je gaat uitbannen. Lukt dat niet, vraag om hulp of onderzoek dan of je er energiegevers tegenover kunt zetten. Geef de energiegevers ook een cijfer zodat je kunt salderen, dan zie je hoever je in de min zit, of misschien kom je juist wel positief uit, wanneer je het tegen elkaar wegstreept.
5. Een vervolg op punt 2: zorg dat je op tijd naar bed gaat. Na een week ga je jezelf beter voelen. Slaap wordt nog steeds onderschat, maar is ongelofelijk belangrijk. Tijdens je slaap herstelt het lichaam zich en verwerkt je brein alle spanningen en ervaringen. Ga toch naar bed, ook al krijg je een opleving. Pak er desnoods een boek bij en duik onder de dekens. Let op: telefoon, tablets en laptop blijven in de woonkamer, want deze zijn superslecht voor de kwaliteit van slapen.
6. Koop een stappenteller of ga naar de sportschool. Doe vooral iets wat je leuk vindt, dat hou je langer vol. Een stappenteller kan je motiveren om dat extra rondje wandelen buiten nog even te maken. Zeker s’avonds heel goed voor het slapen gaan (intensief sporten liever niet). Het is vooral belangrijk dat je regelmatig beweegt, ga je zelf niet meteen al te hoge doelen stellen, anders gaat het weer mis.
7. Dat je goed moet eten, dat weet je waarschijnlijk wel. Zullen we het daar maar niet meer over hebben? Suiker activeert je stress-systeem, dus daar moet je echt mee stoppen. Na een paar dagen ga je jezelf beter voelen.
8. Koffie kun je beter na de lunch niet meer drinken. Het duurt lang voordat het uit je systeem is en je slaapt er slechter van.
9. Probeer de alcohol te laten staan. Het wordt al snel een (slechte) gewoonte. Je slaapt er weliswaar makkelijk(er) van in, maar de kwaliteit is aantoonbaar slechter, waardoor je vermoeider wakker wordt. Als je het niet kunt laten, drink dan iets bij het eten, maar niet vlak voor het slapen gaan.
10. Mensen die te veel van zichzelf vragen, verwaarlozen vaak hun sociale contacten. Wij mensen zijn kuddedieren dus we hebben andere mensen nodig. Maak afspraken met mensen die je dierbaar zijn. Ga met je familie, vrienden of gezin op stap. Ook dit wordt zwaar onderschat. Toch blijkt uit dat alleenstaanden extra kwetsbaar zijn omdat ze minder goed kunnen terugvallen op dierbaren.

Tot slot nog iets over slaap. Bij mensen die overbelast zijn, is de slaap vaak heel slecht (duur en kwaliteit), waardoor ze niet of slecht herstellen. Als er dus iets is waar je op moet gaan letten, dan is het de kwaliteit van je slaap. Als deze beter wordt, ga je dat zeker merken. Dan neem je ook betere keuzes, kun je beter focussen en kom je makkelijker in een positieve flow.

Ga niet mee in de hype van kort(er) slapen, maar zoek uit wat voor jou werkt. De slaapduur bestaat uit cycli van 1,5 uur. Word je wakker na zo’n cylcus dan is de kans groter dat je uitgerust bent. De meeste mensen hebben baat bij 7,5 of 9 uur slaap (5 of 6 cycli van 1,5 uur).

Alleen maar nadelen? Of ook voordelen?

Het is niet bepaald een vrolijk verhaal wat je hebt gelezen. Is het alleen maar kommer en kwel?

Nee, zeker niet. Hoewel praktisch iedereen liever geen burn out heeft, zijn er heel veel verhalen van mensen die hun leven drastisch omgooien na een burn-out. Ze grijpen de kans aan om dingen te veranderen in hun leven waar ze eigenlijk al heel lang last van hadden. Dit soort persoonlijke transformaties brengen dus uiteindelijk veel geluk en vreugde.

Mensen die de burn-out als een wake up call gebruiken, komen minder snel in een depressie, sterker nog, ze versnellen het proces van herstel. Dit in tegenstelling tot mensen die de burn out als een persoonlijk falen zien en vast blijven zitten in schadelijke patronen en situaties.

Wat als het toch gebeurt?

Uiteraard kan het gebeuren dat je te laat bent, het overkomt duizenden mensen ieder jaar.

Mocht het toch gebeuren, dan gelden de bovenstaande tips evengoed. Er is een tip die er aan toegevoegd moet worden: accepteer dat je onderuit bent gegaan.

Veel mensen verzetten zich tegen de burn out, ze ontkennen dat ze een burn-out hebben en denken dat het maar tijdelijk is. Hoe sneller je accepteert dat je een burn out hebt, des te sneller je herstelt. Het accepteren zorgt er ook voor dat je minder snel in een depressie terecht komt, wat dit overkomt veel mensen met een burn-out. Vooral degene die moeite hebben met accepteren.

Zelf accepteerde ik in 2002 heel snel dat het mis was, waardoor ik me snel kon focussen op herstel en duurde het ‘slechts’ een jaar.

Ook al accepteer je snel dat je een burn-out hebt, dan nog kan reïntegratie lang duren. Uitvallen met een burn-out kan een grote impact hebben, waardoor het zelfvertrouwen een flinke knauw krijgt. Het is daarom belangrijk dat er snel succeservaringen komen, zodat het zelfvertrouwen weer toeneemt. Dat is ook de reden waarom er zo snel mogelijk weer begonnen moet worden met werken. Hoe langer dat duurt, des te langer het proces van reïntegratie. Wanneer mensen lang thuis zitten vervreemden ze feitelijk van de buitenwereld en krijgen ze minder zelfvertrouwen. Dus zodra de vermoeidheid en lichamelijke klachten het toelaten, is het advies om snel weer aan de slag te gaan. Dat zelfde geld voor sporten en bewegen.

Tot slot: een burn-out kan iedereen overkomen. Uiteraard lopen met een groot verantwoordelijkheidsgevoel en een hoge mate van perfectionisme meer risico, maar uiteindelijk kan het iedereen overkomen. Grote kans dat er lezers zijn die denken dat dit niet voor hun geldt. Geloof me, ik heb zoveel mensen (ondernemers, bestuurders, leidinggevenden, professionals, etc) gesproken die hetzelfde dachten. Los van elkaar zeiden deze mensen allemaal dat het iedereen kan overkomen dat zij zelf ook ooit dachten dat het hen niet zou gebeuren.

Wees slim en neem bovenstaande signalen en tips in acht en voorkom dat je langdurig uitvalt.

Wil je meer lezen over ondernemerschap, focus, etc.? Hier vind je een overzicht van alle artikelen.